Οι Μαΐστορες της Βυζαντινής Μουσικής
Το Βυζαντινό Μέλος αναδεικνύει με τον μελωδικότερο τρόπο τoν μεταισθητικό, πνευματικό καi μυσταγωγικό χαρακτήρα των ύμνων. Οι αρχές που διέπουν τη γλώσσα και την ρυθμοποιΐα της υμνογραφίας, η εφευρετικότητα της στιχοποιΐας, τα ποικίλα σχήματα λόγου και καλλιλογίας, οι πλούσιοι συμβολισμοί του βυζαντινού μέλους καταδεικνύουν το βάθος όχι μόνο της πίστης, αλλά και του λυρισμού και της εκφραστικότητας των δημιουργών της.
Οι Βυζαντινοί μελωδοί θεολογούν μουσικά και ψάλλουν θεολογικά- πιστεύουν στην αγγελική μετάδοση της έμπνευσης. Οι πρώτοι επώνυμοι υμνογράφοι και μελωδοί προήλθαν από τις μοναστικές κοινότητες – ο Ρωμανός ο Μελωδός, ο επονομαζόμενος Πίνδαρος της ρυθμικής ποίησης, ο Θεόδωρος Στουδίτης, ο Ανδρέας Κρήτης, που ήταν ο πρώτος εισηγητής του ποιητικού είδος του Κανόνα.
Τον 8ον αιώνα ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός διαμορφώνει το σύστημα της Αγκιστροειδούς Παρασημαντικής, μιας σχεδόν ιερογλυφικής γραφής, για την διευκόλυνση της απόδοσης και εκμάθησης της μουσικής. Οι τροποποιήσεις στο σύστημα του Δαμασκηνού συνεχίστηκαν τον 17ον αιώνα με τον Ιωάννη τον Τραπεζούντιο, Πρωτοψάλτη Οικουμενικού Πατριαρχείου, τον Πέτρο Λαμπαδάριο τον Πελοποννήσιο, ο οποίος υπήρξε ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της μεταβυζαντινής παράδοσης, τον μαθητή του Γεώργιο Κρήτα, διάσημο μουσικό και υμνογράφο των αρχών του 19ου αιώνα, ο οποίος δίδασκε στη Κωνσταντινούπολη, την Χίο και την Κυδωνία και τον Μανουήλ Βυζάντιο, μαθητή του Ιακώβου του Πρωτοψάλτη και του Γεωργίου του Κρητός , ο οποίος διακρίθηκε για το σοβαρό εκκλησιαστικό του ύφος.
Ο Χρύσανθος εκ Μαδύτου, ο Γρηγόριος Λευΐτης και ο Χουρμούζιος ο Χαρτοφύλαξ ήταν αυτοί που προχώρησαν στην απαραίτητη μεταρρύθμιση της σημειογραφίας της ελληνικής εκκλησιαστικής μουσικής το 1814, δανειζόμενοι στοιχεία από την Ευρωπαϊκή μουσική, που ήταν κατά πολύ απλούστερη. Σκοπός τους ήταν η απλούστευση των βυζαντινών μουσικών συμβόλων, τα οποία, από τις αρχές του 19ου αιώνα, είχαν γίνει υπερβολικά σύνθετα και τεχνικά. Ταυτόχρονα συγκροτείται η Θεωρία της ψαλτικής τέχνης και καταγράφονται οι κανόνες σύνταξης και ορθογραφίας που βοηθούν στην εκμάθηση της Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής.
Το βυζαντινό μέλος, η “μουσική των αγγέλων” όπως έλεγε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ενσωματώνει στοιχεία της αρχαίας ελληνικής μουσικής και τα μεταλαμπαδεύει στη λαϊκή μουσική όπως είναι το ρεμπέτικο. Σύμφωνα με το Μάνο Χατζιδάκι “πάνω σ’ αυτούς τους ρυθμούς χτίζεται το ρεμπέτικο τραγούδι, του οποίου παρατηρώντας τη μελωδική γραμμή διακρίνομε καθαρά την επίδραση ή καλύτερα την προέχταση του βυζαντινού μέλους…. Όλα φανερώνουν την πηγή, που δεν είναι άλλη από την αυστηρή και απέρριτη εκκλησιαστική υμνωδία.”
Η Βυζαντινή Μουσική ενσωματώθηκε πρόσφατα στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO ως μια ζωντανή τέχνη με πάνω από δέκα αιώνες παρουσίας.
Πηγή:Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών (ΙΙΕ/ΕΙΕ)