Ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης (1864, Νάξος – 5 Δεκεμβρίου 1942, Αθήνα ) ήταν ο Άρχων Πρωτοψάλτης της Αγίας και Μεγάλης Εκκλησίας του Χριστού στην Κωνσταντινούπολη, Τουρκία. ‘Ήταν ένας από τους πρώτους ψάλτες που έχουν ηχογραφηθεί ποτέ. Πολλοί, τον θεωρούν ως έναν από τους σπουδαιότερους.

Βιογραφία
Ο Ιάκωβος Ναυπλώτης γεννήθηκε στην Ελλάδα, στο νησί της Νάξου (Κυκλάδες) το 1864. Η οικογένεια Ναυπλιώτη, η οποία αρχικά ονομαζόταν Αναπλιώτη, προερχόταν από την Ανάπλους (μία περιοχή κατά μήκος της δυτικής ακτής του Βοσπόρου) και είχαν τυπογραφείο στη Νάξο μέχρι το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Ο πρώτος που άλλαξε το όνομα από «Αναπλιώτης» σε «Ναυπλιώτης» ήταν ο Αναστάσιος Αναπλιώτης, ο οποίος ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας.

Μουσική εκπαίδευση
Ο Ναυπλιώτης ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη σε ηλικία επτά ετών, όπου ήταν φημισμένος για την καλλιφωνία του και χειροτονήθηκε ως Κανονάρχης στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Αργότερα, χειροτονήθηκε ως Α’ Κανονάρχης της Ελληνικής Ορθόδοξης Πατριαρχικής Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου 1878 (σε ηλικία 14 ετών) και υπηρέτησε αυτή τη λειτουργία για τρία χρόνια.

Ο Ναυπλιώτης είχε διδαχθεί από εξαιρετικούς Πατριαρχικούς πρωτοψάλτες, όπως ο Ιωάννης Βυζάντιος, ο Κωνσταντίνος Βυζάντιος και ο Γεώργιος Ραιδεστηνός Β’. Αυτοί, με τη σειρά τους, είχαν μάθει από τους προκατόχους τους: τον Δανιήλ από τον Τύρναβο, τον Ιακώβο Πελοποννήσιο, τον Πέτρο Βυζάντιο και το Γρηγόριο το Λεβίτη. Ο κύριος δάσκαλος του Ιάκωβου ήταν ο Νικόλαος Στογιάνοβιτς ο Λαμπαδάρης.

Κύρια σταδιοδρομία
Ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης ήταν ο τελευταίος ψάλτης που πέρασε διαδοχικά από όλα στάδια της μουσικής ιεραρχίας, με την ακόλουθη σειρά και διάρκεια:

Πρώτος Κανονάρχης: 1878 έως 1881 (14 έως 17 ετών = 3 έτη υπηρεσίας)
Δεύτερος Δομέστικος: 1881 έως 1888 (17 έως 24 ετών = 7 έτη υπηρεσίας)
Πρώτος Δομέστικος: 1888-1905 (24 έως 41 ετών = 17 έτη υπηρεσίας)
Άρχων Λαμπαδάριος: 1905 έως 1911, (41 έως 47 ετών = 6 χρόνια υπηρεσίας)
Άρχων Πρωτοψάλτης: 1911 έως 1938 (47 έως 74 = 27 έτη υπηρεσίας).
Ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης υπηρέτησε στο Πατριαρχικό Αναλόγιο για 60 χρόνια και είχε το προνόμιο να ψάλλει διαδοχικά για 14 πατριάρχες.

Σύμφωνα με τον Άγγελο Βουδούρη, ο Ναυπλιώτης ανησυχούσε για τη σχετική άγνοια των ψαλτών που εισάγονταν στον Πατριαρχικό Καθεδρικό Ναό, χωρίς να περάσουν από τις απαραίτητες υπηρεσίες «officiums» (όπως ο μουσικολόγος Πρωτοψάλτης Γεώργιος Mπιολάκης) και οι οποίοι, όπως είχε αναφερθεί από άλλους, να μην είναι τόσο εντριβής στο τοπικό πατριαρχικό ύφος, όπως ο Ιάκωβος. Ο Ιάκωβος, μαζί με τους υφιστάμενους του, που είχαν μεγαλώσει στο Πατριαρχείο, θα «έσερναν τους νεοφερμένους από τη μύτη» σε μια σκληρή προσπάθεια για να διαφυλάξουν την παράδοση που είχαν διδαχθεί. Οι ατυχείς νεοφερμένοι δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να «ακολουθήσουν», παρά τις επίσημες τοποθετήσεις των ανωτέρων τους. Ο Βουδούρης μπόρεσε να καταθέσει όλα αυτά, επειδή μεγάλωσε και αυτός στο Πατριαρχείο στις αρχές του 1900.

Παρά τον γενικό σεβασμό στο πρόσωπο του από την πλειοψηφία των ανθρώπων γύρω του, υπήρξαν αρκετές ανεπιτυχείς προσπάθειες με σκοπό να τον απομακρύνουν από το Πατριαρχείο. Ο Ναυπλιώτης στην πραγματικότητα αντικαταστάθηκε δύο φορές ως Πρωτοψάλτης.[1]

Ο Στυλιανός Τσολακίδης, ο οποίος ήταν ο Πρώτος Κανονάρχης και αργότερα ο βοηθός Δομέστικος του Ιακώβου Ναυπλιώτη – για συνολικά, περίπου, 10 χρόνια – κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1910, υποστήριξε ότι ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης ήταν «ένας σοβαρός ψάλτης και δάσκαλος και κανένας της εποχής του δεν έψελνε σαν αυτόν». Ο Στυλιανός Τσολακίδης είχε επίσης ψάλλει μαζί με τον Γεώργιο Μπινάκη, ως πρώτος Κανονάρχης για δύο χρόνια, καθώς και με τον Νηλέα Καμαράδο, αλλά κανένας στην Κωνσταντινούπολη δεν είχε την ψαλτική σταθερότητα ή αντοχή του Ιακώβου. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του, ο Ιάκωβος έψελνε τα πάντα από την καρδιά του, σε όρθια θέση, χωρίς καμία σωματική κίνηση και τα χείλη του μόλις να κινούνται. Σύμφωνα με το Βουδούρη και τον Τσολακίδη, ο Ιάκωβος απέφευγε να μιλάει στην καθημερινή ζωή.

Ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης αντικαταστάθηκε για 6 μήνες από τον Αντώνιο Σύρκα στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Σύμφωνα με το Βουδούρη, ο τελευταίος δεν γνώριζε πολλά για την πατριαρχική μέθοδο ψαλμωδίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Ναυπλιώτης σκέφτηκε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη, δεδομένου ότι υπήρχαν αμφιβολίες, ως προς το δικαίωμά του να παραμείνει στα πατριαρχικά αναλόγια από την άποψη της ιθαγένειάς του, η οποία δεν φαίνεται να αποτελούσε θέμα για τις τουρκικές αρχές.